Artykuły, Popularne

Fińskie parlamentarzystki

2018-01-03

Rewolucja 1905 roku w Finlandii przyniosła kobietom czynne i bierne prawa wyborcze, co było ewenementem na skalę Europy. Parlament fiński był też pierwszym na świecie, w którym zasiadły kobiety: znalazło się ich 19 na 200 osób. Polskie gazety kobiece i feministyczne szeroko komentowały ten fakt. Drukowały tłumaczenia tekstów z fińskich pism, m.in. wydawanego w Helsinkach feministycznego “Nutid”.

Jeden z artykułów “Nutid”, przedstawiający sylwetki kobiet wybranych do fińskiego sejmu, ukazał się m.in. w polskim “Sterze” czy “Dobrej gospodyni”. Udostępniamy go wraz z komentarzem z “Dobrej gospodyni” oraz cytatem z “Rusi”.

Tekst jest miejscami uwspółcześniony: poprawiliśmy styl, skorygowaliśmy daty urodzin oraz nazwiska posłanek. Zaznaczamy również nazwy miast i guberni używane obecnie, bo w 1907 r. powszechnie obowiązywały nazwy szwedzkojęzyczne. Nie aktualizowaliśmy biogramów kobiet – pozostają w wersji z cytowanych pism. Współczesne biogramy znajdziecie na anglojęzycznej stronie poświęconej posłankom.

Wstęp z pisma “Dobra gospodyni” do tekstu pt. “Deputatki finlandzkie”:

Deputowane finlandzkie złożyły szereg następujących wniosków: Lucyna Hagman „O wydaniu nowych postanowień w sprawach majątkowych i wzajemnym stosunku małżonków”; H. Räsänen „O położeniu dzieci nieślubnych”; H. Käkikoski „O zreformowaniu prawodawstwa, dotyczącego administrowania majątku przez obydwu małżonków i praw żony do rozporządzania tym majątkiem”; A. Gripenberg „O rozszerzeniu praw matki zamężnej do jej dzieci”.

Komentarz z pisma “Ruś”:

Kobiety finlandzkie, wszedłszy do sejmu, nie tracą czasu. Depesza z Helsingforsu [Helsinek] donosi o całym szeregu zadań, których urzeczywistnieniem zajęły się kobiety finlandzkie; jest tam i wyjaśnienie stosunku prawnego małżonków i prawa dzieci nieślubnych, i prawa matki. Wreszcie na porządek dzienny wysunięto to, o czym z umysłu lub bezwiednie milczeli mężczyźni, a mianowicie sprawę reformy prawodawstwa w stosunku do małżonków. Strona rodzinna, poufna strona naszego życia, którą dotychczas zupełnie ignorowały parlamenty, dzięki kobietom może zająć to stanowisko, jakie rzeczywiście zajmuje w naszym życiu. Może to i dobrze. Bo rodzina współczesna wymaga również badawczego oka, tak jak go wymaga państwo współczesne.

Przedruk artykułu z fińskiej gazety feministycznej “Nutid”, który ukazał się w “Dobrej gospodyni” oraz w “Sterze”:

Przedstawicielki narodu we współczesnym sejmie finlandzkim.

Ze szwedzkiej partii narodowej.

Dagmar Neovius, ur. 21 maja 1867 r. Przełożona szkoły, prześladowana podczas nieszczęsnych lat przez generał-gubernatora [Nikołaja] Bobrikowa¹, gdyż pani Neovius była uznana za nielojalną.

Wiosną 1904 r. szkoła została zamknięta z jego rozkazu i pani Neovius przeniosła się do swego brata dr. Arvida N., który jako emigrant bawił w Sztokholmie. Tam pomagała bratu w redagowaniu “Wolnego słowa” [Fria Ord] i była zarazem duchową kierowniczką pierwszej czysto politycznej organizacji kobiecej, która podczas tych lat ucisku i lat “biernego oporu” rozwinęła silną działalność w celu podniesienia konstytucyjnego nastroju między kobietami wszystkich klas. Udział p. Neovius w życiu politycznym tych czasów nie może być dosyć wysoko oceniony i wywarł bez wątpienia wielki wpływ na rozbudzenie politycznego zainteresowania u kobiet należących do partii konstytucyjnej. Założycielka stowarzyszenia “Martha” (1899), członek jego zarządu, pracowała ona z wielkim powodzeniem dla jego celów. Dagmar Neovius została wybrana w południowym okręgu wyborczym guberni Abo [Turku].

Z młodo-fińskiej partii.

Lucina Hagman, ur. 5 czerwca 1853 roku. Przełożona szkoły. Rozpoczęła swą działalność pedagogiczną w r. 1875, jako przełożona przygotowawczej szkoły koedukacyjnej w Tavastehus [Hämeenlinna]. Jedenaście lat później objęła kierownictwo fińskiej szkoły koedukacyjnej w Helsingforsie, a w r. 1899 założyła nową szkołę koedukacyjną, także szkołę przygotowującą do uniwersytetu, której przełożoną jest dotąd. Jedna z założycielek stowarzyszenia kobiecego “Unia” [Unioni] i przewodnicząca w nim od chwili powstania, t.j. od r. 1892. Przewodniczy również w Schronieniu dla nauczycielek od r. 1896. Była inicjatorką stowarzyszenia “Martha” oraz jego pierwszą przewodniczącą. Znana jako literatka i dziennikarka. Z jej prac wymienimy: “Metodykę pierwszego nauczania elementarnego” (1882), “Biografię Fryderyki Bremer” (1886), za którą otrzymała pierwszą nagrodę fińskiego towarzystwa literackiego; “O wychowaniu kobiet”; “Prawo głosu kobiet w polityce” (1889); “Wychowanie i miłość” (1901), oraz w r. 1906 pierwszą część biografii Minny Canth. Obok tego Lucina Hagman brała udział w propagandzie trzeźwości i jest pierwszą bojowniczką sprawy kobiecej w Finlandii; występowała jako prelegentka w kwestiach wychowawczych i rozwoju sprawy kobiecej w krajach skandynawskich. Wybrana w południowym okręgu wyborczym gub. Tavastehus.

Alli Nissinen, ur. 26 grudnia 1866 roku. Przełożona szkoły. Członek zarządu stowarzyszenia kobiecego “Unia” od r. 1899. Przyjmowała żywy udział w pracach stowarzyszenia, jako członek różnych komitetów. Wiceprzewodnicząca w stowarzyszeniu “Martha” od r. 1904, oraz członek zarządu od chwili powstania towarzystwa w 1899. Znana jako autorka podręczników naukowych jak: “Książka do czytania dla dziecka”, “Czytanki dla szkoły przygotowawczej”, oraz nowel: “Uczucie”. Dokonała dużo przekładów na język fiński, była też współpracowniczką wielu gazet i dzienników. Wygłaszała w wielu miejscowościach odczyty w sprawach: kobiecej, etycznych, wstrzemięźliwości oraz wychowawczych. Przez trzy lata Alli Nissinen redagowała i wydawała pismo dla dzieci i młodzieży “Tuulikki”², była redaktorką pisma “Matka i gospodyni”. Wybrana w gub. kuopiowskiej, w zachodnim okręgu wyborczym.

Ze związku agrarnego.

Hilma Räsänen, ur. 28 marca 1877 r. w Maaninke. Nauczycielka w szkole ludowej w Yläsommi w gub. Wyborgskiej [Viipuri]. Hilma Räsänen oddała się z zapałem propagandzie trzeźwości. Pod pseudonimem “Anja Tuulonen” wydała wiele broszur w sprawach etycznych i wstrzemięźliwości, wymieniamy tu: “Iskry”, zbiór opowiadań, oraz dialog: “Trzeźwość i miłość”. Wybrana w gub. wyborgskiej.

Z partii staro-fińskiej.

Eveliina Ala-Kulju, ur. 27 października 1867 r. Gospodyni w Kuortane. Przez 5 lat pracowała jako nauczycielka w ambulatorium. Dwa lata przebywała w Ameryce, wraz ze swym pierwszym mężem, który był robotnikiem. Wyszedłszy powtórnie za mąż, zapoznała się ze sprawami społecznymi, pomagając mężowi, który przez 27 lat był przewodniczącym na zebraniach gminnych w Kuortane. Wybrana w gub. wasawskiej [Vaasa] w zachodnim okręgu wyborczym.

Hedvig Gebhard, ur. 14 grudnia 1867 roku. Zdała maturę w Sztokholmie i studiowała potem kilka lat na uniwersytecie w Helsingforsie. Wyszła za mąż za Hannes Gebharda i brała z nim czynny udział w rozpowszechnianiu spółdzielczości w swoim kraju. Pracowała na niwie literackiej w sprawach socjalnych (“O prawach ochronnych”, “O kooperatywach”, “Kwestia służących”). Jej sąd o prawach ochronnych dla kobiet wzbudził wielkie zainteresowanie. Hedvig Gebhard jest jednym z najbardziej czynnych członków stowarzyszenia kobiecego “Unia”. Jedyna spośród wybranych kobiet z uniwersyteckim wykształceniem, jest zarazem jedyną, która zasiada wraz z mężem w nowym wydziale parlamentu. Wybrana w gub. Tavastehus w północnym okręgu wyborczym.

Aleksandra Gripenberg, ur. 30 sierpnia 1857 roku. Redaktorka i wydawczyni pisma “Dom i społeczeństwo”, przewodnicząca w fińskim związku kobiecym od 1889-1905; w roku 1906 została mianowana jego członkiem honorowym. Członek zarządu Międzynarodowej Rady Kobiet. Z jej prac literackich wymienimy przede wszystkim: “Reformacyjna praca dla poprawy położenia kobiet” I, II, III (1893-1903); “Pół roku w nowym świecie” (1889); poprzednio pod pseudonimem “Ringa” lub “Aerne” pisywała także szkice beletrystyczne. Współpracowniczka “Albumu biograficznego” i “Kobiety fińskie w różnych dziedzinach życia/pracy”. Aleksandra Gripenberg pisuje do większości zagranicznych pism kobiecych. Znana jest jako jedna z najgorliwszych bojowniczek praw kobiecych w Finlandii. Wybrana w gub. aboskiej w południowym okręgu wyborczym.

Liisi Kivioja, ur. 10 stycznia 1859 roku. Żona pastora w Kalajoki, poprzednio nauczycielka szkoły ludowej. Była sześć lat w Ameryce, gdzie jej mąż był kapelanem marynarzy. Była tam czynna w ruchu trzeźwości. Po powrocie do ojczyzny wzięła udział w agitacji trzeźwości i sprawy kobiecej. Jest członkiem fińskiego tow. kobiecego w Kalajoki. Wybrana została w gub. wasawskiej w południowym okręgu wyborczym.

Hilda Maria Käkikoski, ur. 31 stycznia 1864 roku. Była nauczycielka. Wice-przewodnicząca w fińskim związku kobiecym w r. 1895. Znana prelegentka. Wydała zbiorek poezji, wspomnienia z podróży i tłumaczenia. Wybrana w gub. nylandskiej [Uusimaa].

Iida Vemmelpuu, ur. 10 lutego 1868 roku. Nauczycielka. Ukończyła wyższe kursy, była przełożoną wyższej szkoły ludowej w Hvittis [Huittinen] przez 12 lat, obecnie jest tam nadal nauczycielką. Przewodnicząca w fińskim związku kobiecym w Hvittis. Pracowała w związkach młodzieży i stow. trzeźwości. Wybrana w gub. Abo w północnym okręgu wyborczym.

Z partii socjaldemokratycznej.

Ida Aalle (później: Aalle-Teljo), ur. 6 maja 1875 r. Jedna z pierwszych, które pracowały nad uświadomieniem robotnic, członek zarządu kobiecego związku socjalno-demokratycznego. W ostatnich latach czynna jako agitatorka partii. Wybrana w gub. Abo w południowym okręgu wyborczym.

Anni Huotari, ur. 13 czerwca 1868 r. Członek zarządu stowarzyszenia kobiecego, pracowała na polu literackim w sprawach dotyczących kobiet-robotnic. Wybrana w gub. kuopiowskiej.

Mimmi Kanervo, ur. 26 maja 1870 r. Żona rzemieślnika w Helsingforsie, pracowała jako przewodnicząca w związku robotniczym w sekcji służących. Znana mówczyni. Wybrana w gub. Abo w północnym okręgu wyborczym.

Jenny Kilpiäinen (później: Upari), ur. 30 stycznia 1882 r. Robotnica w tkalni w Wyborgu. Sekretarka socjalno-demokratycznego związku kobiecego. Wybrana w gub. kuopiowskiej.

Maria Laine (później: Paaso), ur. 13 listopada 1868 r. Żona robotnika w Helsingforsie. Znana ze swoich przemówień agitacyjnych. Przewodnicząca w sekcji kobiecej związku robotniczego. Wybrana w gub. tavastehuskiej w południowym okręgu wyborczym.

Hilja Pärssinen, ur. 3 lipca 1876 r. Nauczycielka szkoły ludowej w Wyborgu, literatka, wydała swe poezje pod pseudonim Hilja Linamaa. Przewodnicząca w zarządzie socjalno-demokratycznego związku kobiecego i sekretarka ich pisma “Työlaisnainen” [Pracownica]. Energiczna działaczka wśród kobiet z proletariatu, zyskała u nich wielkie zaufanie. Wybrana w zachodnim okręgu wyborczym gub. wyborgskiej.

Maria Raunio, ur. 26 maja 1872 r. Agitatorka. Wybrana we wschodnim okręgu wyborczym gub. wasawskiej.

Sandra Reinholdsson (później: Lehtinen), ur. 1 lipca 1873 r. Szwaczka z Helsingforsu. W ostatnich czasach miewała odczyty i krzątała się energicznie wokół fachowych organizacji kobiecych w Helsingforsie. Wybrana w północnym okręgu wyborczym w gub. tevastehuskiej.

Miina Sillanpää, ur. 4 czerwca 1866. Redaktorka. Jest przewodnim duchem w organizacji służących, który to ruch rozpoczął się w r. 1898, kiedy powstał Związek służących. Jako przewodnicząca tego związku zaczęła wydawać przed paru laty specjalne pismo “Gazeta służących”. Z początkiem bieżącego roku pismo to znacznie się rozszerzyło, otrzymało tytuł “Robotnica” i stało się organem kobiecego związku socjalno-demokratycznego. Miina Sillanpää jest jego główną redaktorką i gorliwą współpracowniczką. Wybrana w okręgu wyborczym gub. nylandskiej.

Źródło:

  1. Dobra gospodyni, Warszawa 28 VI 1907, nr 26, s. 201-203,
  2. Ster. Organ równouprawnienia kobiet, Warszawa 1907, nr 3, s. 93-97.

Przypis:

  1. Nikołaj Bobrikow – generał-gubernator Wielkiego Księstwa Finlandii w latach 1898-1904; realizator polityki rusyfikacji, zwolennik ograniczenia autonomii Finlandii,
  2. Tuulikki (pl. wietrzyk; tuuli – wiatr) – leśna bogini z mitologii fińskiej, córka Tapio. Zapewniała szczęście podczas polowań.
Fińskie parlamentarzystki