Od końca października do 10 listopada 1905 roku w Zagłębiu Dąbrowskim odbywały się masowe manifestacje robotnicze i wiece. W miastach obywatele przejęli władzę, powołano Komitet Bezpieczeństwa Publicznego, a straż pełniła Milicja Obywatelska. Wydarzenia, ukrócone wprowadzeniem stanu wojennego, przeszły do historii pod nazwą Republiki Zagębiowskiej.

Fragment tekstu Aleksandra Kozłowskiego:

W Zagłębiu Dąbrowskim strajk powszechny sparaliżował działalność władz carskich. W oparciu o jak najszersze rzesze strajkujących Komitet Zagłębiowski SDKPiL usiłował stworzyć rewolucyjną władzę. Uzbrojeni robotnicy obsadzili drukarnie. Komitet ściągał od fabrykantów podatki na rzecz strajkujących. Zorganizowano zbrojną milicję robotniczą i sądy ludowe. Tak powstała „Republika Zagłębiowska”.

Feliks Tych:

W pierwszej dekadzie listopada władzę na ulicach Zagłębia sprawowali robotnicy. Rozbrajano policjantów, wojsko cofało się do koszar. SDKPiL i PPS opanowały legalne drukarnie i wydawały jawnie swą prasę: PPS Górnika, który wtedy bito w 10-12 tys. egzemplarzy, SDKPiL zaś wydaną 5 listopada jednodniówkę Głos Rewolucji. Publikowano specjalne odezwy do żołnierzy rosyjskich, by nie strzelali do robotników i przyłączyli się do rewolucji. […] W wydarzeniach rewolucyjnych na terenie Zagłębia uczestniczyli, jak niemal wszędzie, nie tylko robotnicy, ale i drobnomieszczaństwo. Utworzono milicję i sądy obywatelskie.

Źródła:

• Aleksander Kozłowski, Strajk październikowo-listopadowy, Warszawa 1955 s. 180.
• Wikizagłębie

Ulotka Polskiej Partii Socjalistycznej z Zagłebia Dąbrowskiego z 1905 roku.
Źródło: Polona.