Artykuły

„Niech żyje Polska Ludowa”

2014-09-21

Janusz Wojtasik w książce „Idea walki zbrojnej o niepodległość Polski 1864-1907” pisze o narodzinach świadomości politycznej chłopów i działalności ruchu ludowego w trakcie Rewolucji:

„W Królestwie [Polskim] na przebudzenie polityczne mas chłopskich wpłynęły odezwy, ulotki i broszury partii robotniczych, zwłaszcza PPS, która utworzyła specjalny Wydział Wiejski dla prowadzenia roboty rewolucyjnej na wsi. Ogromne znaczenie w tej materii miała słynna broszura Edwarda Abramowskiego «Zmowa powszechna przeciw rządowi». Abramowski, działacz społeczny, filozof, socjolog i psycholog, współtwórca Związku Zagranicznego Socjalistów Polskich i PPS, zerwawszy wcześniej z socjalistami zbliżył się do ruchu ludowego. W broszurze swej wzywał ogół mieszkańców do «zmowy» przeciwko zaborcy w imię walki o «wolność Polski i wolność każdego człowieka w Polsce».

Od marca 1905 r. zaczęły też trafiać na wieś odezwy Koła Oświaty Ludowej, wzywające chłopów do walki z caratem o prawa narodowe. Właśnie przez radykalnych nauczycieli ludowych skupionych wokół tej organizacji został utworzony jeszcze w końcu 1904 r. Polski Związek Ludowy. Do inicjatorów jego powołania należeli: Stefan Brzeziński, Wacław Kruszewski, Wacław Piotrowski, Zygmunt Nowicki, Mieczysław Dębski, Ludwik Duda, Stanisław Najmoła, Jadwiga Jahołkowska.

W pierwszej odezwie, pt. «Od Polskiego Związku Ludowego do Braci Włościan», PZL sformułował swe założenia programowe wybijając na czoło ideę niepodległości Polski, a z zadań bezpośrednich problemy walki i prawa polityczne i narodowe, o szkołę polską i szeroki samorząd. Jako najwyższą władzę przyszłego niepodległego państwa PZL uznawał Sejm w Warszawie, który miał się składać z posłów wybranych przez całą ludność w wyborach równych i powszechnych. Odezwa kończyła się wezwaniem «Niech żyje Polska Ludowa» […]”

Źródło: Janusz Wojtasik, Idea walki zbrojnej o niepodległość Polski 1864-1907, Warszawa 1987, s. 199.

chlopi-1074885_quarter
Źródło: Beinecke.