Artykuły, Popularne

Grupy akademickie i strajk szkolny

2015-03-08

Pisaliśmy już o sprzeciwie polskiego Kościoła wobec bojkotu szkoły carskiej. Wspominaliśmy o postaciach, który wzięły czynny udział w strajku szkolnym: Władysławie Strzeleckim – ojcu socjologa Jana Strzeleckiego – Wiktorze Alterze i Mieczysławie Niedziałkowskim. Opublikowaliśmy postulaty koła Bundu młodzieży szkół średnich, walczącego o szkołę wolną i demokratyczną.

Teraz przedstawiamy fragment tekstu Alicji Skład o organizacjach akademickich w szkołach Królestwa Polskiego w przededniu Rewolucji oraz o strajku szkolnym ze stycznia-lutego 1905 roku:

Powszechny strajk młodzieży rozpoczął się w styczniu 1905 roku. Ruchem strajkowym objęte zostały wszystkie typy szkół. Ruch ten szedł falami od uczelni wyższych przez szkołę średnią do szkół rękodzielniczych i ludowych.

Ważną rolę w organizowaniu zbiorowych wystąpień studentów odegrały ówczesne organizacje akademickie, takie jak: „Bratnia Pomoc”, „Zjednoczenie” oraz „Spójnia”. „Spójnia” skupiając młodzież o postępowych przekonaniach przodowała w akcji bojkotu szkół.

Wśród młodzieży ścierały się w tym czasie różne nurty polityczne. Stosunkowo liczną organizacją na terenie szkolnym był tajny Związek Młodzieży Socjalistycznej, który powstał w szkołach średnich w 1903 roku z inicjatywy członków akademickiej „Spójni” i zjednoczył wszystkie elementy socjalistyczne. Od 1904 roku działała też organizacja Młodzieży Socjalistycznej. Wpływ endecji na młodzież reprezentował zakonspirowany Związek Młodzieży Polskiej „Zet” i działająca na Uniwersytecie „Bratnia Pomoc”.

Endecy pragnęli odciąć ruch młodzieży od zrewoltowanego ruchu robotniczego. Młodzież nie uległa jednak wpływom endeckim. Już 28 stycznia 1905 roku, w drugim dniu trwającego w Warszawie strajku powszechnego, na dwóch wielkich burzliwych wiecach w Instytucie Politechnicznym i na Uniwersytecie Warszawskim młodzież – mimo silnego oporu endeków i ugodowców – opowiedziała się za strajkiem szkolnym. Wiece te były równocześnie manifestacją solidarności młodzieży ze strajkującymi robotnikami.

W ślad za młodzieżą szkół wyższych podążyła młodzież szkół średnich. Opuszczała ona mury szkolne w sposób zorganizowany i zgłaszała władzom szkolnym swoje postulaty.

Strajkująca młodzież przede wszystkim domagała się unarodowienia szkoły, zniesienia panującego w szkołach systemu policyjnego, swobody stowarzyszeń, pełnego równouprawnienia szkół średnich, powszechnego i obowiązkowego nauczania elementarnego oraz zniesienia ograniczeń wyznaniowych.

Źródło: Alicja Skład, Wpływ ruchu rewolucyjnego 1905 roku na działalność pedagogiczno-oświatową Izy Moszczeńskiej [w: Rozprawy z dziejów oświaty t. XVIII/75, s. 131-132].

Źródło: Beinecke Rare Book and Manuscript Library, Yale University.Źródło: Beinecke Rare Book and Manuscript Library, Yale University.